دکتر هاشمی: در حقیقت پدیده اعتیاد، یک پدیده جهانی است و اهمیت آن در سطح جهان به حدی است که سازمان ملل این آسیب را به عنوان یکی از چهار بحران اصلی دنیا بعد از بحران اتمی و هسته ای، فقر و بحران محیط زیست یاد می کند. از سوی دیگر برای اهمیت این موضوع باید اذعان داشت گردش مالی این حوزه ، موضوع اصلی صنعت مالی دنیا  در کنار صنعت توریسم و اسلحه است.

مواد مخدر در داخل کشور ما پدیده بنیادینی است به حدی که در سال 67 و در اواخر جنگ امام راحل، سران سه قوه را احضار و تاکید نمودند بعد از خاتمه جنگ اولویت اول کشور، حل معضل مواد مخدر است و با این تاکید مجمع تشخیص مصلحت نظام با اولویت تشکیل ستاد، ساختارو اصلاح قانون در این مورد در دستور کار قرار گرفت.

کارشناس مجری برنامه با اشاره به اینکه حضور همه آسیب های اجتماعی یک شان ذاتی مخرب در جامعه دارد اما بخشی از این آسیب ها به این باز می گردد که یک آسیب منجر به آسیب های جدیدی خواهد شد بیان کردمواد مخدر از آن دسته از آسیب ها است و اعتیاد باعث آسیب های دیگری مانند طلاق، بیکاری و ...می شود از این منظر چگونه باید به مساله مواد مخدر نگاه کرد؟

دکتر هاشمی: این پدیده سکه دو رویی است که از پیوند آسیب به وجود می آید. یک روی آن جذاب بودن پول و اقتصاد در این حوزه است که در سطح جهانی شاخص چرخش مالی آن با سود 600 میلیارد دلار بالغ بر2 هزار میلیارد دلار است که در سال 83 در داخل کشور خودمان این گردش 12 میلیارد خسارت اقتصادی برای ما به همراه داشته است و روی دیگر این سکه جدی بودن تقاضا است.اینکه چرا گرایش به اعتیاددر کشور ما زیاد است؟ به اعتقاد من این موضوع به عوامل کلان فرهنگی و اجتماعی ، سیاسی و بین المللی بر می گردد. وقتی این دو پدیده تلفیق می شود باعث صدها آسیب در جامعه می شود. آمار موجود نشان می دهد از اول انقلاب تا 3 سال پیش 18 میلیون نفر در کشور مرتکب جرم و دستگیر شده اند. قریب 68 درصد این دستگیری ها ناشی از جرایم مواد مخدر بوده است یعنی 47 درصد جرائم مستقیم ناشی ازمواد مخدر مانند قاچاق، توزیع و اعتیاد بوده و بقیه این میزان جرایمی است که به تبع اعتیاد ایجاد شده است.

این شاخص جایگاه این پدیده را نمایان می کند.از طرف دیگر این پدیده  به حاشیه نشینی و خرده فرهنگ های آن گره خورده است. متاسفانه حاشیه نشینی به آسیب جدی در کشورتبدیل شده وبه حق می توان گفت این پدیده  مادر اکثرآسیب های کشور است. بالغ بر 57 درصد از طلاق ها در کشور ناشی از اعتیاد است.

دکتر دبیری مهر: آیا کشوری در دنیا وجود داردکه معضل اعتیاد و مواد مخدر را نداشته باشد؟ اقدامات روشنگری و آگاهی بخشی در حوزه مواد مخدر چقدردر حل این معضل موثر خواهد بود؟

 در چهار چوب برنامه های پیشگیرانه حوزه مواد مخدر، دارای دو بعد کلان در مقابله با عرضه و کاهش تقاضا است.در حوزه کاهش تقاضا رکن بنیادی آن پیشگیری است یعنی اگر اعتیاد  6/5درصد بین سنین 15 تا 60 سال وجود دارد به این معنا است که 05/94درصد افراد جامعه سالم هستند. حال باید ببینیم  برای اینکه این جامعه سالم به سمت اعتیاد گرایش پیدا نکند چه کارهایی باید انجام دهیم. در تحقیقی که در زمان ریاست دکتر لاریجانی در این حوزه انجام شد مشخص شد  صدا و سیما به تنهایی می تواند بالغ بر 65 درصد در حوزه پیشگیری نقش آفرین باشد.به نظر می رسد در این راستا  ایجاد کانال ویژه ای برای آموزش و اطلاع رسانی می تواندکارساز باشد. اما در جهان کشوری نیست که این معضل را نداشته باشد فقط میزان آن کم و زیاد است. اما در کشور ما تقاضا جدی است و باید جایگزین مناسبی را برای آن توسعه دهیم. صنعت اوقات فراغت ما ضعیف است.

دکتر دبیری مهر : 200 کشور جهان با معضلی به نام اعتیاد رودررو هستند و با آن دست و پنجه نرم می کنند اما همه کشورها مواجه یکسانی با مواد مخدر ندارند.. در این تنوع مواجهه و برخورد با مواد مخدر جایگاه ایران چگونه است؟

ما هزینه های سنگینی را حتی در سطح اعتماد سازی جهانی برای مبارزه ،کشفیات مواد مخدر و ضربه به باندها انجام دادیم . تفاوت فاحش ما با کشورهایی که بیشتر از ما دراین باره موفق بودند این است که آنها به قسمت دوم یعنی کاهش تقاضا بیشتر پرداختند.در کاهش تقاضا بحث های پیشگیرانه موثر است.زمانی که در ستاد بودم برای اقدامات پیشگیرانه بودجه ویژه ای را به صدا و سیما و  ویژه تر(10درصد بودجه کمکی ستاد) را به معاونت ورزش ریاست جمهوری قرار دادم و این هزینه کردن هم نتیجه داد . چند سال پیش نرخ سرانه پیشگیری از جمله ورزش در کشورهای موفق جهان 22 دلار و در کشور  ما نیم دلار بود . آمار رسمی ستاد مبارزه با مواد مخدر از مقطعی که امام راحل مواد مخدر را در اولویت خواندند تا سال 98 نشان می دهد هزار و یک مصوبه در ستاد تصویب شداز این تعداد مصوبه تنها 80 مصوبه راجع به برنامه های پیشگیرانه بوده است این کمیت نشان می دهد که متاسفانه ما از این موضوع غافل بودیم . در صورتیکه کشورهای دنیا  چهار دهه  نسبت به کاهش تقاضا در برنامه های ورزشی و پیشگیرانه از ما جلوتر هستند. بسیاری از کشورها با توسعه  همه جانبه  صنعت ورزش برای زنان و مردان در همه سنین به موفقیت دست یافته اند. تفاوت عمده ما با کشورهای موفق، عدم جایگزین های مناسب برای کاهش تقاضا بوده است اما ما در دو دهه اخیر کارهای خوبی را شروع کردیم ولی این کارها نمادین است.

دکتر دبیر مهری: این عدد ناچیز(نیم دلار) برای پیشگیری مواد مخدر ناشی از کمبود منابع یا جا نیافتادن نگاه کاهش تقاضا و پیشگیری است؟

من معتقدم با توجه به دغدغه ای که از امام راحل و ابلاغیه ای که در سیاست های کلان از مقام معظم رهبری در سال 85 داشتیم و نامه سه خطی که به روسای سه قوه با 15مورد تاکید ارسال داشتند و حتی در نشست های هفت گانه چهار سال اخیربا بیان این که " ما باید مردم را از عائله خودمان بدانیم" اهمیت سیاست کذاری در این مورد را به همگان گوشزد نمودند متاسفانه  این رویکرد در کشور ما ضعیف است و اگر بخواهیم بودجه را تقسیم کنیم به قدرت نرم(ایجابی و سلبی) خیلی کم  پرداخته ایم. ما باید در اولویت های کلان بودجه ریزی کشورفکر بنیادی داشته باشیم و سهم ویژه تری را برای این موضوع اختصاص دهیم زیرا حقیقتا مواد مخدر، در حال نابودی سرمایه انسانی کشور است بر اساس 6 نظر سنجی که در این دودهه انجام شده است میانگین 85 تا 91 درصد مردم از معتاد شدن فرزندانشان نگران هستند. موتور پیش برنده توسعه همه جانبه هر کشور سرمایه انسانی به ویژه جوانان هستند.از سال 84 تا 92 معتادان صنعتی یکباره قیمت 170 میلیون تومان در کیلو به کیلویی 9 میلیون تومان  رسیده است. این نشان می دهد ما به این موضوع بی توجهی کرده ایم .برای اولین با در ایران در سال 83 همه به ستاد کمک کردند تا پزو هشی در این مورد انجام شودیکی از آمارهای این تحقیق نشان می دهد تنها  در این سال خسارت اقتصادی مواد مخدر به کشور  12 میلیارد دلار بوده است. 45 درصد این رقم پولی است که از جیب معتادان به جیب قاچاقچی ها می رود. این گروه مستضعف هستند وقطعا برای تامین این هزینه جرایم مختلفی را مرتکب شده اند. 25 درصد دیگر بودجه ای است که دولت به ستاد داده است تا برای مبارزه و کشف و حتی حمایت از  اعضای خانواده معتادان و قاچاقچیان هزینه کند  و 25 درصد دیگر هزینه های جاری مردم به تبع اعتیاد است. طبق آمار نیروی انتظامی در دهه قبل 18 درصد تصادفات جاده ای ناشی از اعتیاد راننده هاست این خسارت ها بسیار سنگین است. البته آمار غیر رسمی ستاد، این خسارت را  با لحاظ کردن قسمت ترانزیت یعنی قاچاق موفق قطعا بالاتر از 36 میلیارد دلار میداند. از 42 سال پیش تاکنون شیب مبارزه فراگیر با مواد مخدر بیشتر شده است. در 42 سال اخیر کل تولید تریاک خالص افغانستان142 هزار تن است اما کشفیات ما با ناخالصی ها 10 و نیم درصد یعنی نزدیک 14 هزار تن بوده است..

شیوه مبارزه و رویکردهای ما اصلاح شده اما عملکرد های ما به آن نرسیده است. در بند 57 سیاست های کلان برنامه ششم توسعه در کنار مقابله حرفه ای با قاچاقچیان بحث مدیریت مصرف مطرح شده است و برای آن  این شاخص تعریف شده که در پایان برنامه ششم توسعه، باید تعداد معتادین  25 درصد کاهش پیدا کند.  این انسانی ترین نگاهی است که نظام به این پدیده دارد. مدیریت مصرف به این معنی است که ما بتوانیم معتادان را که غالبا به عنوان خرده فروش در چرخه توزیع نیز کار می کنند با داروهای ارزان قیمت نگهدارنده و درمان کننده در سیکل درمان جای دهیم. اگر اصل را در برنامه های پیشگیرانه به ویژه اجتماعی شدن قرار دهیم در این حوزه موفق خواهیم بود. سازمان ملل معترف است که ایران یک تنه موفق به کشف بالغ بر 75درصد مواد مخدر سنتی  شده است. ما در مقابله با نارکو تروریسم در دنیا رتبه اول را داریم  و از طرفی بالاترین صدمات را هم دیده ایم.