زینب اسماعیلی/ اوایل بهمن 97 در روزنامه «شرق» تیتر زدیم: «پیگیری برجام از جانشین ترامپ»؛ تیتر اول آن روز روزنامه مربوط به مصاحبه‌ام با مجید تخت‌روانچی، معاون سیاسی وقت دفتر رئیس‌جمهور بود. روانچی که اکنون سفیر ایران در سازمان ملل است، زمان مذاکرات هسته‌ای عضو تیم مذاکرات بود. او در این گفت‌وگو در پاسخ به سؤالاتم درباره انتخابات آمریکا و احتمال روی‌کار‌آمدن دموکرات‌ها با یادآوری زودهنگام‌بودن پاسخ درباره این پرسش، پاسخ داده بود: «آنچه مهم است، اعتقاد ما (و خیلی از کشورها و همه اعضای فعلی برجام) این است که برجام تعهد آمریکاست و با تغییر دولت تغییر نمی‌کند. تعهد بین‌المللی آمریکاست. حالا یک رئیس‌جمهور آمده و این تعهد را قبول نمی‌کند؛ ممکن است رئیس‌جمهور دیگری سال 2020 بیاید (اگر تا آن زمان برجامی در کار باشد، چون معلوم نیست چه اتفاقی خواهد افتاد) چه دموکرات باشد چه جمهوری‌خواه، بالاخره این تعهد بر عهده آمریکاست که انجام شود. در اجرای تعهد تا انتخابات بعدی فاصله می‌افتد، اما در اصل تعهد آمریکا تغییری ایجاد نمی‌شود. انتظار ما و بقیه اعضای برجام است که آمریکا به این تعهد عمل کند».
او که البته پیش‌تر هم در نیویورک مأموریت دیپلماتیک داشته و بعدتر هم معاون اروپا و آمریکای وزارت خارجه بوده، درباره سیاست خارجی آمریکا می‌گوید: «اینکه سیاست خارجی آمریکا با تغییر رؤسای جمهور تغییر اساسی و بالا و پایین شدید نخواهد داشت. بنابراین بعید می‌دانم کسی که در 2020 سر کار بیاید، اگر هم مخالف ترامپ باشد (چه جمهوری‌خواه چه دموکرات)، نسبت به جمهوری اسلامی ایران به غیر از برجام خیلی متفاوت عمل کند. انتظار ما و بقیه اعضای برجام این است که آمریکا به تعهداتش در چارچوب برجام عمل کند. اگر رئیس‌جمهور بعدی به این تعهدات عمل کند، خب متفاوت با سیاست ترامپ است».
حالا کمتر از دو سال از آن مصاحبه گذشته، اما رسیده‌ایم به همان روزی که آن زمان صحبتش را کرده بودیم. برجام توافقی بین‌المللی بود که باید به‌عنوان مطالبه ایران روی میز باشد و پیش از هر چیز، این ایران است که باید آن را مطالبه کند؛ چون طبیعتا بیش از دیگر اعضا، تحت تأثیر خروج آمریکا خسارت دیده است.
جو بایدن، رئیس‌جمهور منتخب آمریکا، چند روز پیش در سخنرانی بعد از پیروزی‌اش در انتخابات از اتحاد و آشتی ملی و مبارزه با کرونا سخن گفته و البته درباره برخی دستورات اجرائی که به‌محض ورود به کاخ سفید صادر خواهد کرد؛ از‌جمله توافق آب‌و‌هوایی، بازگشت به عضویت سازمان بهداشت جهانی و رفع ممنوعیت ورود اتباع مسلمان و...؛ اما ایران و برجام در بین دستورات فوری رئیس‌جمهور جدید آمریکا جایی ندارد.
شاید عجیب به نظر نیاید؛ چون در این دوره از انتخابات اساسا ایران و سیاست خارجی موضوع چندان پر‌اهمیتی برای رأی‌دهندگان نبود؛ اما پر‌اهمیت است. این نشان می‌دهد که این ایران است که باید مطالبه کند و برای مذاکره بر سر بازگشت به برجام و تعهدات طرف مقابل و خسارت‌ها شروع به بررسی کند. این‌بار دیگر نوبت ماست و نباید منتظر فعل طرف مقابل بمانیم؛ گویی دزدی مالی از ما برده باشد، آیا ما منتظر می‌مانیم که او بیاید و حق ما را برگرداند یا آن که دزد به مالش زده است، می‌رود و مطالبه می‌کند؟
برجام خوب یا بد، ضعیف یا قوی یا هر صفتی که برایش تصور کنیم، نقطه عزیمت ماست و نباید آن را نادیده بگیریم و به نقطه صفر برگردیم.
روز گذشته سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه، در پاسخ به سؤالاتی درباره تحلیل‌های موجود در کشور در مورد انتخابات آمریکا گفته است: «ما درباره آمریکا واقع‌نگر هستیم، به اقدامات آمریکا توجه می‌کنیم؛ در چارچوب آنچه وجود دارد که منظورمان قطع‌نامه 2231 شورای امنیت و برجام است. ما باید ببینیم که آمریکایی‌ها در عمل چه می‌کنند و در این زمینه به حرف، تحلیل و پیام توجهی نداریم، بلکه اقدامات را ملاک قرار می‌دهیم. اگر فضای جدیدی وجود داشته باشد، در چارچوب آنچه وجود دارد، تصمیم‌گیری می‌کنیم». اگرچه در بُعد کلان این سخن را می‌توان درست دانست، اما نباید فوریت برنامه‌ریزی درباره بازپس‌گیری مطالبه‌مان را از یاد برد. اگر این‌گونه پیش برود، ما در همان گام‌های پیشین در‌جا می‌زنیم. برخی میانجیان و رابطان اکنون باید فعال شوند.
منبع: شرق