مجید تفرشی/ نتیجه نهایی انتخابات سال 2016 ریاست جمهوری در امریکا و شکست غافلگیر کننده هیلاری کلینتون دموکرات در برابر دونالد ترامپ جمهوریخواه، برخلاف نتایج اغلب پیش‌بینی‌ها و نظرسنجی‌ها، به‌همراه چند پیش‌بینی نادرست دیگر نظرسنجی‌ها در سال‌های اخیر، در دیگر کشورها، از جمله نظرسنجی‌های قبل از همه‌پرسی بریتانیا درباره ماندن یا گسستن از اتحادیه اروپا/ برگزیت، موجب شده تا بسیاری درباره اعتماد مجدد به نتایج نظرسنجی‌ها درباره انتخابات پیش روی ریاست جمهوری امریکا نیز دچار تردید شوند.برخی ناظران و کارشناسان معتقدند که در انتخابات 2020 نیز همچنان مانند چهار سال قبل، احتمال جدی وقوع نتیجه‌ای خلاف نظر اغلب نظرسنجی‌ها، کاملاً وجود دارد. در حالی که برخی دیگر بر این باور هستند که در این فاصله زمانی، هم سازوکارهای نظرسنجی‌های پژوهشی و رسانه‌ای بسیار دقیق‌تر و قابل اعتمادتر شده و هم نظرات رأی دهندگان مشخص‌تر و قطعی‌تر شده و درصد اختلاف بین پیش‌بینی‌ها و نظرسنجی‌ها با آرای واقعی و نتایج آنها، بسیار کمتر از ادوار پیش و بخصوص سال 2016 شده است.
برای بررسی وضع موجود و راستی آزمایی نسبی نظرسنجی‌های کنونی، بخصوص در امریکا، باید مختصری به واکاوی دلایل ناکارآمدی نظرسنجی‌های انتخابات سال 2016 پرداخت. پس از ناکامی نظرسنجی‌های آن سال، مشخص شد که عدم رغبت طبقه فرودست، اقلیت‌ها، زنان، جوانان و افراد دارای تحصیلات پایین‌تر در مشارکت در نظرسنجی‌ها، از مهم‌ترین دلایل نادرستی نتایج آنها بوده است. معضل عدم مشارکت این اقشار در نظرسنجی‌ها، قبلاً و در انتخابات قبل از 2016 نیز وجود داشته، ولی به‌دلیل توازن بین این عدم مشارکت و کم رغبتی همین اقشار به مشارکت در انتخابات، معمولاً تفاوت تأثیرگذاری بین نتایج نظرسنجی‌ها و نتیجه نهایی انتخابات وجود نداشت. ولی در رقابت بین کلینتون و ترامپ، بسیاری از افراد مرددی که علاقه‌ای به مشارکت سیاسی نداشتند، نهایتاً به سود ترامپ که برخلاف هیلاری کلینتون کمتر در معرض آزمون‌ها و قضاوت‌های سیاسی و رسانه‌ای بود، وارد شده و توازن قوا را علیه کلینتون به هم زدند.
به‌گفته دیوید داتوین پژوهشگر ارشد مؤسسه آمری اسپیک در دانشگاه شیکاگو، فقدان تنوع و فراوانی لازم در تحصیلات، قومیت، سن، علایق سیاسی و میزان و شدت عزم مشارکت سیاسی یا انتخاب نامزد مطلوب، موجب بیراهه رفتن و گمراهی نظرسنجی‌های انتخاباتی سال 2016 شد. در آن انتخابات عزم و نظر عمومی بسیاری از رأی‌دهندگان تا آخرین روزها شکل گرفته نشده بود و بی‌رغبتی به روی کار آمدن «یک کلینتون دیگر» و رأی دادن به «یک الیگارش جدید»، به‌همراه مخالفت شماری از جمهوریخواهان کلاسیک با انتخاب ترامپ، موجب شد او بتواند خود و سیاستش را به‌عنوان راه سوم و رویکردی جدید و متفاوت در سپهر سیاسی امریکا عرضه کند. از سوی دیگر، پدیده نادر، پیچیده، غیردموکراتیک و بعضاً گمراه کننده رأی الکترال/ College Vote که مغایر با اصل بدیهی «یک نفر، یک رأی» در سازوکار دموکراتیک انتخاباتی است، موجب شده مشکلات ذکر شده قبلی در انتخابات ریاست جمهوری امریکا بیشتر از موارد مشابه بروز کرده و تأثیرگذار باشد.
با این همه، اسکات کیتر، پژوهشگر ارشد نظرسنجی در مؤسسه تحقیقاتی پیو/ Pew معتقد است که به دلایل مختلفی مؤسسه‌های نظرسنجی با آموختن از حوادث چهار سال اخیر، تغییرات شکلی و محتوایی جدی را در جهت نزدیک‌تر کردن پایش‌های خود به واقعیت نتایج انتخابات انجام داده‌اند. مهم‌ترین بخش این اصلاحات، بازنگری فنی و علمی و تلاش هر چه بیشتر برای فراگیرتر کردن مشارکت کنندگان نظرسنجی‌ها برای کسب اعتبار بیشتر و احیای اعتماد خدشه دار مخاطبان و نزدیک‌تر کردن هر چه ممکن نتیجه نظرسنجی‌ها و سرنوشت انتخابات است.
نکته مهم دیگر در احیای اعتماد نسبی به‌نظرسنجی‌ها، کاهش تعداد افراد مردد و بی‌تصمیم درباره نحوه رأی دادن در انتخابات پیش رو در امریکا است. چنان که از کاهش شدید تأثیرگذاری مناظره‌های انتخاباتی بین رقبای ریاست جمهوری و معاونان در تغییر آرای مردم نیز دیده شد، در انتخابات 2020، موافقان و مخالفان ترامپ بسیار مصمم‌تر از چهار سال قبل بر سر تصمیم خود ایستاده‌اند. از این‌رو نه مناظره‌ها تأثیر جدی بر نظر مردم داشته و نه مانند قبل، امکان خطا رفتن فاحش نتایج نظرسنجی‌ها وجود دارد.
با آنکه، عنصر شگفتی و غافلگیری در اغلب تحولات سیاسی جهان وجود دارد، به نظر می‌رسد که اصرار کنونی ترامپ و حامیانش بر غلط بودن نتایج نظرسنجی‌های مخالف خواست آنان و بی‌اعتباردانستن گمانه زنی‌های علمی و رسانه‌ای، تلاشی واپسین برای جلوگیری از شکست احتمالی جدی در روز سرنوشت ساز سوم نوامبر باشد. اینکه او موفق خواهد شد تا بار دیگر جهان را شگفت زده کند، یا در انتخابات شکست خورده و نتیجه آرا را بی‌دردسر و متمدنانه قبول کند، موضوعی است که از هم اکنون قابل پیش‌بینی نیست.
منبع: ایران