اما بسیاری معتقدند در سال سخت کرونا و با رشد اقتصادی منفی، اقتصاد ایران توان پرداخت این مالیات را ندارد و دولت نباید فشار مالیاتی را افزایش دهد. بلکه یا باید معافیت‌ها را کم کند، یا مانع فرار مالیاتی شود یا اگر نمی‌تواند کمی از هزینه‌های خود بزند.
اما به نظر می‌رسد در سال 1400 هم مانند سال‌های گذشته، دولت راحت‌ترین راه را انتخاب کرده است، افزایش مالیات‌ها از همان گروهی که همیشه مالیات می‌دهند. اما چه گروه‌هایی از زیر بار پرداخت مالیات فرار می‌کنند؟
گزارش‌ها نشان می‌دهد در ایران، فرار مالیاتی عموماً از طریق استفاده از کارت‌های بازرگانی اجاره‌ای، صدور فاکتورهای صوری، دو دفتره بودن شرکت‌ها، حساب‌های اجاره‌ای، قاچاق کالا، عدم اعلام سود واقعی، فعالیت‌های پنهان اقتصادی و کتمان و عدم ارائه اطلاعات شغلی رخ می‌دهد. اما در میان فراریان مالیاتی برخی از بقیه معروف‌ترند.
مشاغل و فرار مالیاتی70 هزار میلیارد تومانی
اولین گروهی که نامشان با فرار مالیاتی گره خورده، گروه مشاغل هستند. مشاغلی مانند پزشکان، وکلا، طلافروشان، رستوران‌ها، سالن‌های زیبایی و … مشاغلی که مالیات می‌دهند اما نه متناسب با میزان درآمد واقعی‌شان.
براساس قانون بودجه سال 98، گروه مشاغل تنها 9 هزار ملیارد تومان مالیات داده‌اند. یعنی حدود 6 درصد از کل مالیات کشور را. این رقم در حالی است که گزارش‌های مرکز آمار ایران می‌گوید سهم گروه مشاغل از کل تولید ناخالص داخلی ایران 36 درصد است و با این سهم، مالیات گروه مشاغل باید 70 هزار میلیارد تومان باشد.
بر همین اساس گفته می‌شود فرار مالیاتی گروه مشاغل در ایران 70 هزار میلیارد تومان است.
وکلا و فرار مالیاتی 12 هزار میلیارد تومانی
در میان گروه مشاغل، فرار مالیاتی پزشکان و وکلا بیش از همه رسانه‌ای شده است. پزشکان سالانه حدود 700 میلیارد تومان مالیات می‌دهند.
اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که این مالیات با درآمد پزشکان همخوانی ندارد. چراکه با فرض پرداخت مالیات 20 درصدی و وجود 110 هزار پزشک فعال، درآمد ماهانه هر پزشک نهایتا دو میلیون و 600 هزار تومان است! درآمدی که برای یک پزشک متخصص به شوخی شبیه است.
آخرین عددی که مرکز پژوهش‌های مجلس در سال 97 از فرار مالیاتی پزشکان منتشر کرد، رقم 6 هزار و 700 میلیارد تومان بود.
این فرار مالیاتی در خصوص وکلا هم صادق است. به گزارش مهر 3 هزار وکیل پرونده مالیاتی ندارند و به گفته رئیس سازمان امور مالیاتی، رقم فرار مالیاتی وکلا دو برابر پزشکان است؛ سالانه 12 هزار میلیارد تومان.
میلیاردرهایی که مالیات نمی‌دهند
گروه دیگری که مالیات نمی‌دهند، افرادی‌اند که درآمد آنها بالای یک میلیارد تومان است. سال گذشته امیدعلی پارسا، رئیس سازمان امور مالیاتی گفته بود: براساس آمارهای سیستم بانکی، 300 هزار نفر بیش از یک میلیارد تومان درآمدِ مشمول مالیات دارند اما 52 درصد آنها، پرونده مالیاتی ندارند. بر این اساس نیمی از میلیاردهای ایران هم مالیات نمی‌دهند.
این در حالی است که به گفته پارسا از آبان سال گذشته قرار بوده سازمان امور مالیاتی روی پرونده‌های بالای 20 میلیارد تومان تمرکز کند و از آنها مالیات بگیرد. یک سال از آن تاریخ گذشته اما هنوز مشخص نشده که آیا سازمان امور مالیاتی توانسته مانع فرار مالیاتی این افراد شود و آنها را به تور انداخته یا نه.
فرار مالیاتی دارندگان کارت‌های اجاره‌ای
دارندگان کارت‌های بازرگانی اجاره‌ای هم جزو فراریان مالیاتی هستند. سال گذشته، حمیدرضا دهقانی‌نیا، سخنگوی ستاد مبارزه با قاچاق کالا گفته بود: فرار مالیاتی افرادی که کارت اجاره‌ای یک بار مصرف می‌گیرند، 28 هزار میلیارد تومان است.
مجموع این اعداد نشان می‌دهد میزان فرار مالیاتی در اقتصاد ایران بیش از 100 هزار میلیارد تومان است. یعنی معادل 40 درصد از درآمد مالیاتی مصوب سال 1400٫ به عبارت دیگر دولت می‌توانست در سال 1400، بخش مهمی از درآمد مالیاتی خود را از طریق مالیات‌ستانی از گروه‌هایی تامین کند که سال‌هاست مالیات نمی‌دهند.
اما نکته قابل توجه این است که دولت در همه سال‌های گذشته، تنها به مالیات‌ستانی از گروه‌هایی تمرکز کرده که مالیات می‌دهند. یعنی حقوق‌بگیران و کارمندان. اما تلاش نکرده که فراری‌های مالیاتی را به تور بیندازد و یا معافیت‌ها را حذف کند.
از طرف دیگر انتقادی که بسیاری به دولت وارد می‌کنند این است که در شرایط کاهش درآمدها، دولت می‌تواند به جای افزایش مالیات‌های معمول، کمی هزینه‌های خود را کاهش دهد. چراکه این شیوه مالیات‌ستانی چنین تصوری را در ذهن ایجاد می‌کند که دولت برای حل مشکلات خود راحت‌ترین راه‌حل را انتخاب کرده و فشار مالیات‌ها را بر مردم تحمیل کرده، بدون آنکه کمی به بدنه بزرگ خودش سختی و ریاضت بدهد یا فراریان مالیاتی را شناسایی کند.