«در قضیّه‌ی کرونا مردم فهمیدند که پرستاری چه کار بزرگ و مهمّی است، به چشم مردم اینها عزیز و شرافتمندتر از همیشه شدند، لکن این کافی نیست. مسئولان هم تکالیفی دارند، باید تکالیف خودشان را انجام بدهند... شاید یکی از کارهای لازم‌الاجرا که به بنده گزارش دادند عبارت باشد از اجرای قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری که این قانون مدّتها قبل تصویب شده و آن طور که برای من گفته میشود، این قانون به سود پرستارها است و برای آنها مفید است لکن اجرا نشده؛ یک قانونی است بایستی اجرا بشود... از جمله کارهای خیلی خوب، استخدام پرستار است... این را باید بشدّت و با جدّیّت دنبال کنند.»
پایگاه اطلاع‌رسانی KHAMENEI.IR در برنامه نگار بیست‌و‌ششم برای بررسی بیشتر این مطالبه، گفتگویی با سرکار خانم دکتر مریم حضرتی، معاون پرستاری وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی انجام داده است.
یکی از نکات برجسته‌ای که رهبر انقلاب در سخنرانی تلویزیونی به‌مناسبت ولادت حضرت زینب سلام‌الله‌علیها و روز پرستار مطرح کردند، توجه به حساسیت کار پرستاران بود و فرمودند که کار پرستاران این روزها بیشتر از اینکه به بهبود وضعیت جسمی بیمار برگردد به بهبود وضعیت روحی و روانی بیمار مرتبط است. این روزها پرستاران از چه موانع و دشواری‌هایی باید بگذرند تا برای انجام چنین کار جهادگونه‌ای آماده باشند؟
اوّل از رهبر انقلاب سپاسگزاری می‌کنم که همیشه پشتیبان پرستاران بودند و با حمایت و پشتیبانی که از پرستاران کردند، واقعاً یک دلگرمی و یک روحی در کالبد پرستاران دمیده شد. در اینجا به نمایندگی از جامعه‌ی پرستاری از رهبر انقلاب بسیار سپاسگزارم.
در رابطه با توجه به مسئله‌ی روحی بیمار، پرستاران از ابتدایی که در رشته‌ی پرستاری قبول می‌شوند، از همان ابتدا دوره‌ی فن پرستاری به آنها آموخته میشود؛ یعنی یاد می‌گیرند که پرستاری علم و هنر و عشق است. این مثلث در ذهن همه‌ی پرستاران جا گرفته و نقش دارد. علم پرستاری در همه جای دنیا ثابت و یکسان است. عشق هم که عشق ثابتی است؛ یعنی تعریف جهانی دارد و هر زبان و فرهنگی و هر انسان بزرگ و کوچکی معنی عشق، دوست‌داشتن و ارتباط خوب را می‌فهمد. خانم دکتر مداح، مادر پرستاری نوین ایران یک تئوری دارد که می‌گوید پرستاری مساوی است با مراقبت به توان عشق. مراقبت تعریف دارد. مراقبت علم و هنر است. هنر پرستاری؛ یعنی اینکه شما یاد بگیری که علم مراقبت را کجا و در چه شرایطی و با افراد مختلف به کار ببری تا به بیمارت آرامش، آسایش و راحتی بدهی.
مورد دیگر اینکه ما کارها را بر اساس فرآیند پرستاری انجام می‌دهیم. همه‌ی مراقبتمان بر اساس فرآیند است. فرآیند هم یک ورودی و یک خروجی دارد و این دقیقاً چیزی است که بررسی می‌کنیم، تشخیص می‌دهیم، طرح می‌ریزیم و اجرا و ارزیابی می‌کنیم و دوباره به اوّل برمی‌گردیم. این فرآیند در ذهن همه‌ی پرستاران به‌طور سیستماتیک نقش بسته است. مورد دیگر گزارش‌های پرستاری است که در طول 24 ساعت سه بار، شیفت را صبح‌کار از شب‌کار تحویل می‌گیرد و به ظهرکار تحویل می‌دهد و ما یاد گرفتیم که روی این تمرکز داشته باشیم و اطلاعات دقیق را از شیفت قبل بگیریم و به شیفت بعد تحویل بدهیم.
این فرآیند در ذهن پرستار ملکه‌‌شده است. بنابراین در زمان بحران‌ها چون این پرستار سیستماتیک تربیت میشود، می‌تواند مدیریت کند. یادم است در زلزله‌ی کرمانشاه، هشت صبح اعلام کردند که مثلاً هشتاد پرستار در فرودگاه باشد که می‌خواهیم اعزام کنیم. ساعت شش صبح به من گفتند، هشت صبح هشتاد‌وپنج پرستار آماده‌ی اعزام بودند؛ چون اینها برای کار در بحران‌ها تربیت شدند و کارشان را خوب بلدند. در مورد کرونا که خیلی مورد جدیدی برای ما نیست، چون پرستار کنترل عفونت را یاد گرفته است. ما بیمارهای عفونی بسیاری داریم و در بخش‌ها با بیمار ایدز و بیمار هپاتیت کار می‌کنیم، ولی چون ویروس کرونا به‌صورت پاندمی در کل جهان درآمده، ریسکش بالاتر رفته است، وگرنه ما معمولاً مقابله با عفونت را داشته و داریم.
مهم‌ترین مشکلاتی که پرستاران آنها را پشت در بیمارستان می‌گذارند و برای انجام چنین کار جهادگونه‌ای به داخل می‌روند، کدام است؟ به عبارت دیگر پرستاران چه مسائلی را در خودشان ته‌نشین می‌کنند و بعد بر بالین بیمار حاضر می‌شوند؟
وقتی شما به محیط کار می‌روید، واقعاً فراموش می‌کنید که مسائل و مشکلاتی در خانه داشته‌اید چون با مسائل و مشکلات جدیدی روبه‌رو هستید که باید آنها را مدیریت و حل کنید و پاسخگو باشید.
ما یاد گرفتیم که همیشه حق با بیمار است؛ چون بیمار شرایطش عادی نیست. خیلی وقت‌ها گزارش‌هایی از بخش اورژانس به ما رسیده است که خانواده‌ی بیمار عصبانی است و ممکن است پرخاش کند و ضرب‌وشتم اتفاق بیفتد، امّا ما واقعاً سعی می‌کنیم صبورانه برخورد کنیم و وقتی که می‌گوییم حق با بیمار است، حق با کسی است که الآن مستأصل است و به ما پناه آورده، ما باید او را به‌درستی پناه بدهیم و به‌درستی با او ارتباط برقرار کنیم و پاسخگوی نیازش باشیم.
ببینید الآن یکی از مسائل مهم پرستاران در بخش‌ها خانواده‌شان است. آنها هم خانواده دارند و پدر، مادر و بچه‌هایشان واقعاً می‌ترسند. با توجه به اینکه من بازدیدهایی که در دانشگاه‌های کل کشور در مدت هشت ماه داشتم، خیلی از پرستاران ما به خانواده‌شان گفتند از خانه بروید و از خانواده‌شان جدا شدند. خیلی از پرستاران ما مجبور شدند یک ماه یا بیشتر در بیمارستان بمانند؛ چون واقعاً وحشت دارند از اینکه به خانه بروند و ممکن است این ویروس را به خانواده‌شان منتقل کنند.
قصه‌ی رشادت‌های پرستاران در دوران همه‌گیری ویروس کرونا را در گوشه‌وکنار می‌شنویم. از پررنگ‌ترین خاطراتی که از فعالیت‌های پرستاران در این دوران داشته‌اید برای ما بگویید.
چند روز پیش در مشهد یکی از پرستاران گروه اتاق عمل شهید شد. خانم این پرستار برای من توضیح می‌داد که ایشان سی‌و‌پنج سال در این شغل خدمت کرده بود و باید بازنشسته می‌شد و سال‌ها منتظر این لحظه بود که بازنشسته شود؛ امّا وقتی کووید 19 آمد گفت من نمی‌توانم مردم را تنها بگذارم و رفت و شهید شد. یا پرستار یزدی ما که نه ماه مبتلا شده بود و چهار ماه زیر رسپیراتور دستگاه تنفسی در آی.سی.یو بود و بعد هم مجبور شدند برایش لوله‌ی تراشه را باز کنند تا بتواند تنفسش را داشته باشد، الآن بعد از نه ماه هنوز نمی‌تواند نفس عادی خودش را داشته باشد و برای نفس‌کشیدن در شب مجبور است از اکسیژن استفاده کند. از این مثال‌ها بسیار زیاد است.
لباس‌هایی که پرستاران می‌پوشند و ماسک‌هایی که می‌زنند باعث ایجاد زخم میشود. یک پرستار شانزده ساعت مجبور است این لباس را تحمل کند و این بسیار سخت است. حتی برای یک لحظه هم نمی‌تواند ماسکش را بردارد، چون فضای آی.سی.یو و فضای بخش کرونا این‌قدر آلوده است که نمی‌تواند برای یک لحظه هم که شده ماسکش را بردارد. تحمل این وضعیت خودش مشکل است به‌خصوص که الآن نه ماه میشود که پرستاران ما تحت فشار زیاد هستند. حدود شصت هزار پرستار مبتلا شدند و خودشان را قرنطینه کردند که موجب شد روی بقیه‌ی پرستاران فشار وارد شود و مجبور شوند در شیفت‌های مضاعف و پشت سر هم کار کنند. خب این خیلی وضعیت را سخت‌تر کرد.
رهبر انقلاب در سخنرانی تلویزیونی به‌مناسبت ولادت حضرت زینب سلام‌الله‌علیها و روز پرستار به مطالبات پرستاران هم به‌صورت جدی اشاره کردند. یکی از مطالباتی که ایشان به آن اشاره کردند، قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری است که یک سیری در کشور داشته است. در مورد سیر این قانون به ما بگویید که چطور خیلی از نتیجه‌هایی که گرفته شده هنوز عملیاتی نشده است؟
این قانون در ششم تیر سال 86 در مجلس تصویب شد و در سیزدهم تیر سال 86 به تأیید شورای محترم نگهبان رسید. در دهم مرداد سال 86 هم به وزارت بهداشت و وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی اعلام شد که برای اجرا آن را ابلاغ کنند، ولی از سال 86 تا سال 90 هیچ اقدامی صورت نگرفت. اگر هم اقدامی انجام‌گرفته قابل توجه نبوده است. ما در سال 90، معاونت پرستاری در وزارت بهداشت نداشتیم و آن موقع قائم مقام پرستاری داشتیم. یک نامه توسط قائم مقام وزیر در نظام پرستاری به معاونت محترم درمان داده میشود و از ایشان خواسته میشود که این درخواست را به شورای‌عالی بیمه ارسال کنند. در آذرماه سال 94 در شورای‌عالی بیمه به‌دلیل آماده‌نشدن بسته‌های خدمتی و اینکه طرح پخته‌تر و جامع‌تر به شورای‌عالی برود، برگشت داده میشود. در آن موقع معاونت پرستاری و سازمان نظام پرستاری به تهیه‌ی بسته‌های استاندارد خدماتی اقدام می‌کنند که بسته‌های استاندارد خدماتی و بسته‌های خدمتی برای هر بخش تهیه میشود. این یک کار بسیار ارزشمند، بسیار دقیق علمی و خوبی بود که در آن زمان در سازمان نظام پرستاری انجام گرفت. خب بسته‌های خدمتی را آماده می‌کنند و مجدداً به معاونت درمان برای طرح در شورای‌عالی بیمه فرستاده میشود.
سازمان نظام پرستاری در سال 97، مبلغی حدود دو هزار میلیارد تومان برای اعتبار این کار درخواست میکند. معاون توسعه‌ی وزارت بهداشت نامه‌ای را به سازمان برنامه‌وبودجه ارسال میکند و درخواست میکند که از منبع عمومی دولت این مبلغ تأمین شود. در مرداد سال 97، سازمان برنامه‌وبودجه پیشنهاد میکند که تأمین اعتبار تعرفه‌های خدمات پرستاری باید از طریق درآمدهای اختصاصی بیمارستان‌ها باشد نه از طریق منبع عمومی. در مرداد سال 98، مجدداً ما یک نامه‌ای را ارسال کردیم و پیشنهاد دادیم که از 15 درصد سرانه‌ی بیمه‌ی خدمات درمانی کشور، تأمین بودجه شود که باز این هم پذیرفته نشد. مجدداً ما در دوازدهم آذر 98، نامه‌ای دیگری دادیم و درخواست کردیم که دو‌ونیم هزار میلیارد که پنجاه درصدش از منبع عمومی و پنجاه درصد دیگرش از منبع درآمد اختصاصی است به معاونت توسعه تعلق بگیرد.
برای توضیح بیشتر وقتی ما می‌گوییم بسته‌ی خدمتی؛ یعنی کارهایی که به‌طور عمومی در همه‌ی بخش‌ها ممکن است باشد. کارهایی مثل چک علائم حیاتی که در همه‌ی بخش‌ها است، ولی کارهایی هم هست که اختصاصی آن بخش است. مثل کار اختصاصی در بخش شیمی درمانی یا کار اختصاصی در بخش آی.سی.یو یا بخش نوزادان که هر بخش کارش فرق میکند. برای 58 بخش مختلف بسته‌های خدمتی، تعرفه و ضریب «کا» تعیین شد. مقدار ضریب کایی هم که پیشنهاد دادیم، یک سوم ضریب کایی است که برای پزشکان در نظر گرفته شده است و این پیشنهاد عادلانه‌ای بود.
ما بلافاصله بعد از دستور رهبر انقلاب یک کارگروه تخصصی جدید دوباره تشکیل دادیم که از گروه‌های مختلف تأمین اجتماعی، بیمه‌های خدمات درمانی، شورای‌عالی بیمه، معاونت درمان، معاونت توسعه و معاونت پرستاری در آن هستند و ان‌شاءاللّه باید این کارگروه زودتر فعالیت خودش را از سر بگیرد تا بسته‌های آماده‌شده و تعرفه‌اش مورد تأیید این گروه‌ها و شورای‌عالی بیمه قرار بگیرد و در شورای‌عالی بیمه مصوبش کنیم. پیشنهادی که ما دادیم این است که در سه دانشگاه بزرگ کشور به‌صورت آزمایشی اجرا شود و ما نتایجش را ببینیم و بعد به‌صورت کشوری ان‌شاءاللّه آن را اعلام کنیم.
یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های پرستاران جذب و استخدام است. البته در همین رابطه یک‌سری تصمیماتی در کشور گرفته شده است، ولی برای ما بفرمایید که جریان جذب، استخدام، پرداخت معوقات و پرداخت منظّم حقوق، چه سیری را برای گروه پرستاران طی میکند؟ پرستاران تا چه زمانی امیدوار باشند که مسائلشان محقق شود؟
در رابطه با پرداخت معوقات، سال پیش در چنین موقعی، هجده ماه معوقات کارانه و اضافه کار داشتیم، ولی الآن خوشبختانه به چهار ماه رسیده است. بعضی از معوقات دانشگاه‌ها به روز است و بعضی از دانشگاه‌ها حداکثر تا چهار ماه معوقه دارند که ما امیدواریم آن هم جبران شود. در رابطه با فوق‌العاده ویژه‌ی شغل هم مقرر شد که این فوق‌العاده، ویژه‌ی پرستاران اجرایی در دانشگاه‌ها شود و به دانشگاه‌ها هم ابلاغ شد که می‌تواند برای ترمیم حقوق پرستاری یک کمک باشد.
امّا مسئله‌ی استخدام نیروهای پرستاری یکی از معضلات مهم ما است. ما از قبل از کرونا کمبود شدید نیرو داشتیم. استاندارد گروه پرستاری به تخت، دو و نیم است، ولی الآن برای ما چیزی حدود یک است؛ یعنی میانگین کشوری ما چیزی حدود یک و یک دهم است و ما با استاندارد خیلی فاصله داریم و این فاصله باید ان‌شاءاللّه تأمین شود. اگر ما بتوانیم سالی بیست هزار نیروی پرستاری جذب کنیم، می‌تواند هم به پرستاران، هم به کیفی‌سازی خدمات و هم به مردم کمک کند؛ چون با کاهش نیرو مردم آسیب می‌بینند.
چرا این کار انجام نمی‌شود؟ به نظر می‌رسد که همه اتفاق نظر دارند که کشور سالی بیست هزار پرستار احتیاج دارد و پرستاران هم می‌خواهند که جذب بشوند.
ببینید الآن مسئولین کشور در جریان کرونا به این نتیجه رسیدند. قبل از کرونا به این نتیجه نرسیده بودند. ما از سال 92 تاکنون خوشبختانه 39400 پرستار جذب کردیم. از سال 98 تاکنون ده هزار نیروی پرستار جذب شدند؛ امّا واقعاً در جریان کرونا هم سازمان برنامه‌وبودجه، هم سازمان امور استخدامی و هم مجلس به این نتیجه رسیدند که کمبود نیروی پرستاری می‌تواند به مردم آسیب بزند و این مسئله‌ای است که ما باید خیلی به آن توجه داشته باشیم. این همان مشکل اصلی است که رهبر انقلاب روی آن دست گذاشت؛ یعنی اگر الآن ما قانون ارتقای بهره‌وری را نمی‌توانیم دقیق اجرا کنیم، به‌دلیل کمبود نیرو است. اگر ما قانون سختی مشاغل برای شغل پرستاری را نمی‌توانیم اجرا کنیم، به‌دلیل کمبود نیروی پرستاری است.
در نهایت پرستاران امیدوار باشند که در یکی دو سال آینده به عدد 20 هزار نفر جذب در هر سال برسند؟
حتماً امیدوار باشند. با توجه به نگاهی که الآن در مسئولین کشور وجود دارد، من خیلی امیدوارم و آینده‌ی خوبی را برای پرستاری ایران می‌بینم، ان‌شاءاللّه.
منبع: khamenei.ir