اولین آدرس آمریکا است، کشوری که با تحریم‌های یک‌جانبه علیه ایران و ترفندهای وزارت خزانه‌داری‌اش امکان نقل‌وانتقال بانکی را به‌شدت محدود کرده است. طبیعتاً نظام تحریم‌های طراحی‌شده از سوی وزارت خزانه‌داری که در خیابان شماره 1500 پنسیلوانیا قرار دارد نقل‌وانتقال مالی برای ایران را از مسیر رسمی نظام مالی سخت کرده است. اما آیا مشکل فقط امریکا است یا نهادها مسئول نیز به‌وقت تدبیر نکرده‌اند؟
سکانس اول: وام 50 میلیون دلاری
هیات وزیران به وزارتخانه‌های امور اقتصادی و دارایی و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به نمایندگی از سوی دولت اجازه داد تا نسبت به امضاء اسناد مربوط به موافقت‌نامه وام 50 میلیون دلاری معادل 46 میلیون یورو) بانک جهانی برای مقابله با شیوع ویروس کووید -19 و تأمین مالی اقلام و تجهیزات پزشکی و بهداشتی موردنیاز کشور از محل اعتبار مزبور اقدام کنند.
این موافقت‌نامه امضا شد و ایران توانست از نهادی که بزرگ‌ترین سهامدار آن آمریکا به‌حساب می‌آید و رئیس آن با نظر مستقیم این کشور انتخاب می‌شود پس از 15 سال وام بگیرد. رقم این وام 50 میلیون دلار بود و ایران این امکان را داشت که با تکرار همین مسیر 50 میلیون دلار دیگر بگیرد. 50 میلیون دلار وام گرفته‌شده در قالبسازوکاری صرف وسایل پزشکی و بهداشتی شد. در قالب این سازوکار ایران سفارش‌های خود را در فهرستی به سازمان بهداشت و جهانی ارائه کرد و این سازمان نیز پس از برگزاری مناقصه فهرست موردنیاز ایران را تهیه و به کشور ارسال کرد. از زمان امضا تا ارسال حدود دو ماه و اندی زمان نیاز بود و ایران سفارش خود را در اواخر تابستان تحویل گرفت.در این سکانس دو نکته را از یاد نبرید؛ وام میلیون دلاری و اقلام درخواستی.
سکانس دوم: توافق با کواکس
سوم مهرماه امسال کیانوش جهانپور سخنگوی سازمان غذا و دارو در مصاحبه اختصاصی با خبرگزاری صدا و سیما گفت: با دستور وزیر بهداشت و در راستای مصوبه اخیر ستاد ملی مقابله با کرونا مبنی بر خرید واکسن کووید 19 از سازوکار کواکس،توافق‌های لازم حاصل‌شده است.
کواکس (مخفف دسترسی جهانی به واکسن کووید 19) یکی از سه ستون برنامه‌ی بین‌المللی «دسترسی به ابزارهای کووید 19» است که سازمان بهداشت جهانی، کمیسیون اروپا و فرانسه در ماه آوریل آن را در پاسخ به همه‌گیری ویروس کرونا بنیان گذاشتند. این برنامه به دنبال دسترسی منصفانه و عادلانه همه کشورها به واکسن کرونا است.
آقای جهانپور بابیان اینکه به‌زودی پیش‌پرداخت خرید واکسن کرونا از طریق بانک مرکزی برای اتحادیه بین‌المللی کواکس واریز می‌شود، افزود: گام بعدی پس از امضا و ارسال توافقنامه، تأمین پیش‌پرداخت لازم تا 18 مهر (9 اکتبر 2020) است که قاعدتاً بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران نسبت به تأمین این مرحله اقدام خواهد کرد، همچنین در راستای دستور دکتر نمکی وزیر بهداشت در جهت استفاده از منابع ارزی کشورمان در برخی کشور‌های آسیایی، هماهنگی‌ها و مذاکرات متعددی با وزارت امور خارجه و طرف خارجی به‌صورت جدی در دستور کار قرارگرفته است.
سکانس سوم:پیش‌خرید واکسن
چهارشنبه 12 آذر وزیر بهداشت اعلام کرد: امروز جلسه کمیته ملی واکسن برگزار شد و قبلاً به مردم گفته بودیم که واکسن را از چندین مسیر تأمین می‌کنیم. یکی از طریق واردات واکسن در قالب کواکس است که سازوکاری تحت نظر سازمان جهانی بهداشت برای تأمین واکسن به‌صورت عادلانه برای کشورها در نظر گرفته است.
این خبر را پایگاه اطلاع‌رسانی دولت به نقل از وبدا منتشر کرد به گزارش این دو پایگاه سعید نمکی در حاشیه جلسه کمیته ملی واکسن از واردات حدود 16 میلیون و 800 هزار دوز واکسن از طریق کواکس به کشور وارد خبر داد و گفته بود هر فرد باید دو دوز از این واکسن را تزریق کند و این تعداد واکسن را برای جمعیت حدود 8 میلیون و 400 هزار نفر گروه آسیب‌پذیر در کشور مانند سالمندان و بیماران دارای بیماری‌های زمینه‌ای پیش‌خرید کرده‌ایم که به‌محض توزیع واکسن در دنیا، ما هم جزء کشورهایی خواهیم بود که این واکسن را دریافت و تزریق می‌کنیم.
سکانس چهارم: نمی‌توانیم بخریم
17 آذر گذشته یعنی 5 روز بعد از سخنان نمکی عبدالناصر همتی رئیس‌کل بانک مرکزی در حساب شخصی خود در اینستاگرام نوشت: از آنجا که خرید واکسن کرونا (covax) باید از مسیر رسمی سازمان بهداشت جهانی انجام گیرد تاکنون هر طریقی برای پرداخت و انتقال ارز موردنیاز به خاطر تحریم غیرانسانی دولت آمریکا وضرورت اخذ مجوز اوفک، با مانع مواجه شده است.
رئیس‌کل بانک مرکزی اظهار کرد: کره جنوبی، بابت انتقال پول از مسیر U-turn دلار برای خریدهای بشردوستانه، نتوانست تضمینی برای عدم مصادره پول بانک مرکزی ایران توسط دولت آمریکا در هنگام انتقال بدهد.
همتی نوشت: صندوق بین‌المللی پول با فشار و تهدید آمریکا و علیرغم اذعان به‌حق ایران و عدم وجود هیچ‌گونه مانع اقتصادی یا حقوقی، حتی جرات مطرح کردن وام بشردوستانه ایران در هیئت‌مدیره صندوق را پیدا نکرد.
سکانس آخر: غیبت تدبیر و دوراندیشی
سعدی می‌گوید: دخل آب روان و عیش آسیاب‌گردان. خرج زیاد برای کسی مناسب است که درآمد معین دارد.ایران در خرداد امسال 50 میلیون دلار وام گرفته است وزارت بهداشت و وزارت اقتصاد به نمایندگی از این ایران این توافقنامه را امضا کرده‌اند.کواکس در ماه آوریل یعنی در فروردین و اردیبهشت امسال پایه‌گذاری شده است و هدفش کمک به دسترسی عادلانه واکسن بود. ایران در خرداد از بانک جهانی 50 میلیون دلار وام گرفت چرا از این همین پول برای پیش‌پرداخت پول واکسن استفاده نشد؟ چه اقلام دارویی از سوی ایران به سازمان بهداشت جهانی سفارش داده شد که از خرید واکسن مهم‌تر بود؟
برای کشوری که تحت بالاترین فشارهای تحریمی از سوی آمریکا قرار دارد و اتفاقاً در آن مقطع چشم‌انداز روشنی برای خروج از این فشار وجود نداشت چه تدبیری اندیشیده شده بود که وام 50 میلیون دلاری صرف سفارش برخی تجهیزات پزشکی کرد؟
وزارت بهداشت حاضر فهرست تجهیزات و اقلام خریداری‌شده را اعلام کند تا مشخص شود این اقلام در دوره همه‌گیری کرونا ضروری‌تر بوده است یا خرید واکسن؟ شفاف صحبت کردن می تواند بسیاری از مسائل را حل کند حداقل روشن شود طی چه مراحلی به جای واکسن کرونا چه وسائلی خریداری شده است؟
قطعاً تحریم‌های آمریکا مانع جدی در برابر نقل‌وانتقالات کشور است اما می توان مطمئن بود که مشکل فقط در غرب جهان است و تدبیر در غرب تهران لنگ نمی زند؟